Bộ Công Thương (MOIT) đã ban hành Chỉ thị yêu cầu tăng cường quản lý nhà nước trong công tác kiểm tra, giám sát xuất xứ hàng hóa – một động thái được đánh giá là kịp thời và cần thiết nhằm bảo vệ uy tín hàng hóa Việt Nam trong bối cảnh các thị trường nhập khẩu ngày càng siết chặt quy định về xuất xứ.
 

Khi thị trường toàn cầu đòi hỏi ngày càng cao về tính minh bạch, vấn đề xuất xứ hàng hóa đã trở thành tâm điểm.

Trong quý I năm 2025, Việt Nam đã phải đối mặt với ba cuộc điều tra chống gian lận thuế do Mỹ và Liên minh châu Âu (EU) khởi xướng, tập trung vào các sản phẩm gỗ, thép và giày dép. Điểm chung của các doanh nghiệp bị điều tra là không duy trì được hồ sơ truy xuất nguồn gốc rõ ràng và đầy đủ.

Trước nguy cơ gian lận xuất xứ, Bộ Công Thương đã yêu cầu nâng cấp hệ thống cấp C/O điện tử eCoSys, bổ sung chức năng cảnh báo thời gian thực khi phát hiện bất thường, siết chặt quy trình cấp giấy chứng nhận và tăng cường xác minh dữ liệu. Chuyển đổi số trong quản lý xuất xứ được xem là bước đi then chốt, giúp xác minh minh bạch mà không gây gián đoạn chuỗi cung ứng hợp pháp.
 

Ngành dệt may – một trong những ngành xuất khẩu chủ lực của Việt Nam – đang chịu sức ép lớn. Hiệp hội Dệt May Việt Nam (VITAS) cảnh báo rằng các doanh nghiệp xuất khẩu cần đáp ứng các yêu cầu khắt khe hơn từ thị trường Mỹ và EU, đặc biệt về nguồn gốc nguyên liệu và tiêu chuẩn lao động. Đạo luật Ngăn chặn Lao động Cưỡng bức người Duy Ngô Nhĩ của Mỹ và các quy định mới nhất của EU yêu cầu khả năng truy xuất đến cấp độ sợi vải. Trong khi phần lớn nguyên liệu dệt may của Việt Nam vẫn nhập khẩu từ Trung Quốc, các doanh nghiệp nội địa buộc phải đảm bảo tính minh bạch toàn chuỗi cung ứng, nếu không sẽ mất cơ hội tiếp cận thị trường.

Ngành gỗ cũng không ngoại lệ. Theo Hiệp hội Gỗ và Lâm sản Việt Nam, các doanh nghiệp xuất khẩu phải xác định chính xác địa điểm khai thác bằng tọa độ GPS, mô tả rõ quy trình sản xuất và có chứng nhận từ bên thứ ba.
 

 

Một số doanh nghiệp Việt có tầm nhìn xa đang gặt hái thành quả. Chẳng hạn, Thép Hòa Phát Dung Quất đã được miễn thuế tại EU nhờ chứng minh quy trình sản xuất hoàn toàn nội địa, tránh được các nghi vấn trong các cuộc điều tra chống bán phá giá toàn cầu.
 

Theo bà Phạm Bích Phượng – Trưởng bộ phận Kinh doanh của Công ty Thực phẩm Sao Khuê – thách thức lớn nhất của doanh nghiệp Việt là học cách kể câu chuyện xuất xứ sản phẩm một cách hiệu quả với đối tác quốc tế. “Người tiêu dùng toàn cầu không chỉ quan tâm đến giá cả và mẫu mã, họ còn muốn biết sản phẩm đến từ đâu,” bà nói. “Nếu bạn kể câu chuyện đó hay và trung thực, tác động sẽ lớn hơn rất nhiều.”

Trong bối cảnh Việt Nam ngày càng hội nhập sâu rộng thông qua các FTA như CPTPP và EVFTA, minh bạch xuất xứ không còn là lựa chọn, mà là điều kiện bắt buộc để tiếp cận ưu đãi thuế và tránh các rào cản thương mại. Với nhiều doanh nghiệp, truy xuất nguồn gốc không chỉ là yêu cầu tuân thủ, mà còn là chiến lược để bảo vệ thị phần, gia tăng giá trị và xây dựng chỗ đứng bền vững trên thị trường toàn cầu.